Interview Tanna

'Ik wilde onze cultuur aan de wereld laten zien'

Tanna is een film die zich afspeelt op het gelijknamige eiland in de Grote Oceaan. Op dit eiland leeft de plaatselijke bevolking geheel volgens hun traditionele Kastom-manier. BiosAgenda.nl sprak met regisseur Martin Butler en cultural director JJ Nako over de film, het eiland Tanna en Kastom.

7-3-2016 Door: Quirijn Foeken

Martin Butler en JJ Nako (c) Filminc

De film vertelt het verhaal over twee stammen van het eiland die met elkaar in conflict zijn. Om een oorlog te voorkomen wordt er een meisje uitgehuwelijkt aan de andere stam. Zij is echter verliefd op iemand anders. Een haast Shakespeareaans drama dat zich volledig afspeelt op een schitterend eiland met een adembenemende vulkaan.

BiosAgenda.nl: Hoe bent u precies op dit eiland terecht gekomen?

Martin Butler: Mijn co-regisseur Bentley Dean wilde met zijn partner en kinderen in een andere cultuur leven: ergens exotisch om zijn kinderen een unieke ervaring te geven. Wij maakten samen al jarenlang documentaires en toen ontstond het idee om een fictiefilm te maken.

BiosAgenda.nl: Hoe ging u van documentaires naar een fictiefilm als deze?

Martin Butler: We maakten de beslissing om iets anders te maken. Om buiten de comfort zone te treden, nieuwe vaardigheden te ontwikkelen en te experimenteren. En dit idee was behoorlijk ambitieus. We hadden nog nooit een dramafilm gemaakt, we hadden geen filmsterren en geen geld.

BiosAgenda.nl: Maar dit idee was er al voordat het verhaal er was?

Martin Butler: Ja, we hadden het idee om te gaan leven bij een stam en we benaderden de Lenakel-stam omdat Bentley daar al eens een korte documentaire over had gemaakt. We benaderden hen met het idee dat we een film met hun wilden maken in een collaboratieve manier. Met hun verhaal en henzelf als acteurs. We lieten hen Ten Canoes van Rolf de Heer zien. Dat is een film met Aboriginals gemaakt op dezelfde manier. Wij hadden niet het verhaal maar we weten wel hoe we een film moeten maken. We hebben toen twee maanden met JJ Nako gepraat en dat was cruciaal. Hij was niet alleen onze vertaler maar ook dé manier om de cultuur te begrijpen.

JJ Nako: Toen ik hoorde dat zij een film wilden maken was ik meteen geïnteresseerd. Het moest onze film worden. Ik ben in Engeland geweest en daar zag ik mensen op straat leven, zonder eten. Dat maakte mij zo droevig. Toen ik thuis kwam wilde ik graag onze cultuur aan de rest van de wereld laten zien, hoe gelukkig wij zijn. Deze film maakte dat mogelijk. In onze gesprekken vertelde ik over onze traditionele levenswijze, over hoe je een man of een vrouw wordt, over de macht van de chief. Ik vertelde over onze verhalen, onze culturele gebruiken. Bentley schreef op basis van die gesprekken de verhaallijn.

BiosAgenda.nl: De film is geheel opgenomen in de lokale taal met de lokale bevolking en het verhaal is ontleend aan de ervaringen van de stam. Is er nog een soort vertaalslag gemaakt?

Martin Butler: Voor het verhaal niet. Toen we hoorden over gearrangeerde huwelijken en de conflicten die daaruit voort kwamen vonden Bentley en ik direct dat daar een goed verhaal in zat. We probeerden er geen dramatische elementen in te verwerken die er niet inzaten. Maar als het gaat om het maken van de film, het structureren ervan, dan hebben we wel geprobeerd om het toegankelijk te maken voor het Westerse publiek. Men wil emotioneel betrokken zijn. Maar het verhaal, de performances en de dialogen zijn allemaal authentiek.

JJ Nako: Deze film speelt een grote kracht bij het terughalen van onze cultuur. Ik zie dit als de tiende fase. De eerste fase was toen het christendom voor het eerst naar ons eiland kwam en onze cultuur begon te bedreigen. Later kwamen de Presbyterianen en dat zorgde er ook voor dat veel mensen de Kastom-gebruiken verlieten. In de jaren '70 kwam de antropoloog Karl Muller en hij was de eerste die Tanna filmde...

Martin Butler:...hij was een Amerikaan en hij gaf juist het advies dat de stammen terug moesten naar hun oorsprong en de Kastom-gebruiken. En dat had een groot effect.

JJ Nako: En nu de film af is zien we weer dat mensen terug gaan naar onze cultuur. Het geld dat we kregen hebben we gebruikt om varkens te kopen en die hebben gebruikt in Kastom-ceremonies. Daar kwamen heel veel mensen op af en mensen bleven. En nu we ook huwelijken op basis van liefde accepteren zien we ook dat jonge mensen in onze cultuur blijven. Onze chief zei het: 'we hebben de christenen en de Westerse invloed overwonnen maar ze zijn met steeds minder. Nu moeten we onszelf aanpassen.'

Martin Butler: En Tanna heeft ook een speciale plek binnen Kastom. Kastom is een gebruik dat al meer dan duizend jaar bestaat. Overal is het praktisch verdwenen door het christendom en kolonialisme. Maar Tanna is op een andere manier met James Cook omgegaan. Ze lieten hem duidelijk weten dat hij welkom was, maar niet kon blijven. En de christenen hadden na tien jaar nog maar twee mensen bekeerd. Het is een ontzettend resistent eiland.

Tanna is vanaf 10 maart landelijk in de bioscoop te zien.