In gesprek met Pernilla August

Beyond, de dingen die we meedragen...

Vanaf 19 januari draait de Zweedse film "Beyond" in de bioscopen. Constant Hoogenbosch sprak met haar over de film, Ingmar Bergman en Noomi Rapace.

19-1-2012 Door: Bioscoopagenda

Ola Rapace, Pernilla August en Noomi Rapace.

In de jaren tachtig was Pernilla August (53) de muze van regisseur Ingmar Bergman. Vijf jaar na zijn overlijden in 2007 maakt August haar debuut als regisseur. De brede ervaring en achtergrond van August loont zich. Beyond is een volwassen film rond volwassen materie waar August de ruimte geeft aan haar acteurs. De geest van Bergman staat aan haar zijde als we haar in Amsterdam interviewen.

Constant Hoogebosch (CH): U heeft al een forse loopbaan achter de rug als actrice in speelfilms, met rollen in televisie producties en op het toneel. Na een eerdere korte film in 2005 maakt u nu uw regiedebuut met de speelfilm Beyond. Wat maakte dat u na zo’n lange acteerloopbaan ook in de regiestoel plaats heeft genomen?

Pernilla August (PA): Ik speelde eigenlijk al jaren met de gedachte. Als ik heel eerlijk ben al sinds mijn 20ste levensjaar. Vroeg of laat moest het er dus een keer van komen. Het is alleen wat later geworden dan ik zelf voor ogen had, maar ik denk dat je er ook klaar voor moet zijn. Als actrice heb ik in de loop der jaren natuurlijk vaak genoeg gezien hoe het regisseren gaat en het werkte op mij heel aanstekelijk. Toen ik in 2005 mijn korte film had geregisseerd werd ik pas echt gegrepen door het regisseren. Het is prachtig om het hele traject van de totstandkoming van een film te overzien. Nu ik mijn eerste speelfilm heb gerealiseerd ben ik ook helemaal in de ban van het regisseren.

CH: U heeft jaren samengewerkt met Ingmar Bergman en hem aan het werk gezien. Het zal een understatement zijn om te stellen dat het werken met Ingmar Bergman een goede leerschool is geweest.

PA: Inderdaad…. Het is niet zozeer een bepaalde film, maar meer de manier waarop hij met ons als acteurs omging. Hij liet mij altijd weten vooral mijn eigen gevoel te volgen, heel instinctief te werk te gaan. Bergman had al heel snel in de gaten wat ik hem als actrice kon bieden en hoe ik mij verder kon ontwikkelen. In veel gevallen had hij dat eerder in de gaten dan ik zelf, haha.

'Altijd de rust bewaren'

CH: U heeft ook heel lang met hem samen gewerkt. Reikt die invloed dan verder dan de professionele samenwerking?

PA: Jazeker, ik heb meer dan 20 jaar een aanzienlijk deel van mijn leven met hem gedeeld. Hij zag mij van een 20-jarige bakvis uitgroeien tot een volwassen vrouw van 45 en vormde in die tijd een belangrijke inspirator en stimulans voor mijn acteercarrière. Hij vertaalde mijn groei als mens ook vaak naar de rollen die hij mij toebedeelde.

CH: Bergman overleed in 2007 – wat is het beste advies dat hij u heeft gegeven?

PA: Altijd de rust bewaren...

Pernilla August koos voor haar regiedebuut als uitgangspunt de meermaals bekroonde roman Svinalangorna van de Zweeds-Finse schrijfster Susanna Alakoski. Zij vertelt het aangrijpende verhaal van een jonge vrouw die na een zware jeugd geplaagd wordt door nare herinneringen en een uiteindelijke confrontatie met haar verleden niet uit de weg kan gaan. August verzorgde samen met Lolita Ray het scenario. Pittige materie voor een eerste film.

PA: Inderdaad, het was zeker geen makkelijk uitgangspunt voor een eerste film, maar ik werd zo geraakt door het boek dat ik het niet kon laten liggen. Ik was onder de indruk van de gebeurtenissen rond deze jonge vrouw en haar familie. Het was voor mij vooral van belang om te laten zien dat er ondanks alle ellende toch nog hoop bestaat. Daarnaast vond ik het ook heel belangrijk dat alles oprecht en integer in beeld gebracht zou worden. De personen en gebeurtenissen moeten aannemelijk zijn, anders ondermijn je van meet af aan de beleving bij het publiek.

CH: Heeft u nog significante zaken uit de roman aangepast voor de film?

PA: Lolita en ik zaten nogal met het vinden van de juiste invalshoek om de groei van het jonge meisje zo weer te geven dat het voor volwassenen ook interessant is. We verlegden daarom het perspectief naar Leena in het heden, keken zo terug naar wat er in het verleden met haar gebeurde en hoe die ervaringen haar leven in het heden beïnvloeden.

'Ik vertel, het publiek mag oordelen'

CH: Ondanks de gevoelige materie velt u nergens in de film een duidelijk moreel oordeel. U blijft objectief en emotioneel op afstand. Was dat niet heel moeilijk?

PA: Dat valt wel mee. Kijk, je werkt natuurlijk lang aan de voorbereidingen van een film. Op het moment dat je met de opnames begint is er al zoveel afstand ontstaan dat het op een heel natuurlijke wijze gaat. Ik volg op dat moment de gebeurtenissen en wil het verhaal vertellen door de ogen van Leena. Ik vertel, het publiek mag oordelen.

CH: De rode draad in Beyond is dat het verleden ons altijd bij zal blijven en op enig moment zal opspelen. Is dat iets dat we kunnen sturen?

PA: Tot op zekere hoogte. Er zijn altijd gebeurtenissen in je verleden die bijblijven. Dat maakt ook wie je bent, zonder daarbij te stellen dat je niet meer dan een optelsom van je verleden bent. Het is wel zo dat sommige gebeurtenissen in je verleden een zodanig stempel drukken dat ze blijvende invloed uitoefenen op de verdere ontwikkeling. Dan is het van belang hoe je daarmee om kunt gaan en het een plaats kunt geven. Dat is zeker niet altijd even makkelijk. En dat is nu precies wat we zien in Beyond.

'Ze is gewoon een geweldige actrice'

CH: U heeft Noomi Rapace gestrikt voor de hoofdrol van de volwassen Leena. We kennen haar tot op heden eigenlijk alleen uit de succesvolle Millennium trilogie en haar rol in de tweede Sherlock Holmes film van Guy Ritchie. Waarom heeft u voor Rapace gekozen?

PA: Nou, laten we er geen doekjes om winden. Ze is gewoon een geweldige actrice. Ik had haar al op toneel gezien in de rol van Medea en zag haar meteen in de rol van Leena. Maar laten we ook Tehilla Blad niet vergeten, die de rol van de jonge Leena speelt. Ik ben altijd erg onder de indruk als zulke jonge acteurs en actrices al zo goed spelen.

CH: U heeft zelf meer dan ruime ervaring als actrice. Denkt u dat die ervaring ten voordele werkt voor de acteurs waarmee u nu werkt als regisseur?

PA: Natuurlijk, ik weet heel goed hoe het is om aan de andere kant van de lens te staan met al je onzekerheden, twijfels en vragen. Wat ik van Bergman heb geleerd is te zorgen voor een goed klimaat op de set waar de acteurs zichzelf kunnen zijn en er een gevoel van wederzijds vertrouwen is. Dat heb ik zelf altijd als erg prettig ervaren en dat probeer ik nu ook te realiseren nu ik zelf regisseer.

CH: Beyond is dit jaar de Zweedse inzending voor de Oscars. Dat is toch niet slecht voor een speefilmdebuut?

PA: Haha, nee zeker niet... en heel spannend.

Constant Hoogenbosch