Lucia de B: de verfilming van tunnelvisie

Donderdag 3 april komt Lucia de B. uit, de verfilming van één van de grootste rechterlijke dwalingen in Nederland. BiosAgenda.nl sprak met regisseur Paula van der Oest en hoofdrolspelers Ariane Schluter en Sallie Harmsen over de achtergrond van deze film.

2-4-2014 Door: Quirijn Foeken met medewerking van Evelien van Baekel

Ariane Schluter als Lucia De B. (c) Independent Films

Paula van der Oest: In 2010 is Lucia de Berk vrijgesproken en een van de producenten zat daarbij in de zaal. Hij had de zaak gevolgd omdat hij zo getroffen was door wat er allemaal was gebeurd. Het was een van geruchtmakendste dwalingen in de Nederlandse rechtstaat. Toen zijn filmplan in de stijgers stond ben ik erbij gekomen.

Ariane Schluter: Ik heb de zaak ook helemaal gevolgd in het nieuws. Ik herinner me het allemaal ook nog heel goed. Ik heb toen ook nog iemand ge-sms't dat er in een film in zat. Dat hebben natuurlijk heel veel mensen gedacht.

BiosAgenda: Hoe moest de film eruit gaan zien?

Paula: Je maakt geen documentaire. Dus we hebben gekeken of het op zichzelf een meeslepend en spannend verhaal was. Dat was het, dat klinkt misschien een beetje cru naar Lucia maar het heeft alle ingrediënten voor een goede film. Je kan worden meegesleept worden door het personage en je hebt het zogenaamde hope vs fear: wat hoop je voor het personage en waar ben je bang voor dat gebeurt. Dat zit er allemaal in.

Daarnaast vind ik dat het ook een belangrijk verhaal is om te vertellen. Het is iets wat iemand is overkomen en het land kreeg een soort tunnelvisie. Je ziet de hele tijd in ons land hoe makkelijk mensen manipuleerbaar zijn. Dat is voor mij een belangrijke motivatie om de film te maken.

Tunnelvisie

Naast het persoonlijke verhaal geeft de film ook veel aandacht aan de mediagekte die ontstond rondom de zaak.

Paula: Er mocht destijds niet worden gefotografeerd in de rechtszaal. Toen is er van Lucia een tekening gemaakt waarin ze er echt uitziet als een heks. Die tekening is veelvuldig afgebeeld in de media. Kranten gebruiken dan graag koppen als 'Engel des Doods' en 'Monster heeft weer toegeslagen'. De media zijn sterk in het bespelen van onderbuikgevoelens. Ze hebben niet onderzocht of het allemaal wel klopte maar zijn meegegaan in die tunnelvisie. Iedereen had daar last van dus de media valt dat misschien niet te verwijten maar ze hebben Lucia wel afgeschilderd als monster terwijl de bewijsvoering heel dun was. Die heksentekening heeft enorme invloed gehad.

Hoewel de film uiteraard gebaseerd is op de ware feiten heeft de film één grote verandering doorgevoerd. Zo is de rol van Judith, gespeeld door Sallie Harmsen, gebaseerd op meerdere personen.

Paula: Wij wilden laten zien wat er aan de kant van het Openbaar Ministerie gebeurde. In werkelijkheid waren verpleeghuisarts Metta de Noo en haar broer Ton Derksen de klokkenluiders. Zij hebben zich vastgebeten in de zaak en daar jaren voor gestreden. Wij hebben een nieuwe antagonist gecreëerd naast Lucia. Sallie is een jonge assistent bij Justitie. Zij is deels gebaseerd op Metta de Noo en een beetje op een anonieme beller die met de advocaat van Lucia de B belde dat er grote fouten in het onderzoek waren gemaakt.

Sallie Harmsen: Zo'n anoniem telefoontje spreekt natuurlijk enorm tot de verbeelding. De scenarioschrijvers hebben Judith gecreëerd om de kijker een blik in het systeem te geven. Omdat ze bij het Openbaar Ministerie werkt zie je hoe het verloop van de zaak ging. De tegenkleur daarvan is de menselijke wereld en dat is Lucia. Dus die twee vullen elkaar aan. Het personage Judith is heel functioneel voor het verhaal.

BiosAgenda: Hoe is dat personage dan vorm gegeven?

Paula: We hebben daar een aantal vrouwen voor besproken. We hebben het bijvoorbeeld gehad over Sara Lund uit the Killing met haar monomane gedrag. We hebben ook om meerdere redenen gekeken naar Jodie Foster in The Silence of the Lambs: die is licht afstandelijk, heeft een dikke huid en heeft een echte gedrevenheid. Die gedrevenheid hebben we ook geprobeerd aan Judith gegeven.

Sallie: Paula zei tegen mij dat ik een soort open ronde uitstraling heb. Ze wilde Judith enigszins hoekig maken, een beetje rigide. Zij kleurde daarmee tegen haar eerste indruk van mij in. Paula houdt van contrasten. Dat vond ik heel erg gaaf want dan wordt je heel erg uitgedaagd.

Film-Lucia vs. echte Lucia

De hoofdrol in de Lucia de B wordt gespeeld door Ariane Schluter die we eerder zagen in onder andere Matterhorn en Terug naar de kust. Ook is zij actief bij het Nationale Toneel.

BiosAgenda: Hoe heb je je precies voorbereid op deze rol?

Ariane: Voor de auditie heb ik filmpjes op internet van haar bekeken. Ik heb heel erg naar haar kenmerkende stem en accent geluisterd. Ik had mijn haar ook precies gedaan als zij en een blauw jackie aangetrokken. Toen ik was geselecteerd hebben Paula en ik dit nog verder uitgewerkt: ik heb nog meer materiaal bekeken om te kijken naar haar manier van praten en haar manier van bewegen. Uiteindelijk is het ook geen look-a-like contest. We vonden het belangrijk dat de binnenkant getoond werd van een vrouw die iets verschrikkelijks meemaakt en toch sterk blijft en kracht houdt.

Paula: Ariane kan echt transformeren. Ze wordt echt een ander iemand, heerlijk om mee te werken.

BiosAgenda: Wat is Lucia voor een vrouw?

Ariane: Het personage is een wat volkse vrouw die heel begaan is met kinderen maar in bepaald opzicht geen aansluiting had met haar collega's. Dat heeft haar uiteindelijk parten gespeeld. Ze heeft ook een beschadigde jeugd, ze in in de prostitutie gedwongen door haar moeder. We hebben geprobeerd om haar iets mee te geven wat ongrijpbaar is, dat je het niet helemaal kan plaatsen. Hierdoor begrijp je in het begin waarom mensen dachten dat ze het wel gedaan moest hebben.

BiosAgenda: In hoeverre verschilt de film-Lucia van de echte Lucia?

Paula: De echte Lucia is nog laconieker en heeft een ontzettend gevoel voor humor. Dat hebben we wel in het personage gestopt maar er zijn niet heel veel scenes waarin je dat kan laten zien.

BiosAgenda: In hoeverre is de echte Lucia betrokken geweest bij de ontwikkeling van de film?

Paula: Ze is bij de scriptbespreking geweest waar we haar gevraagd hebben of er dingen waren waar ze echt niet mee kon leven. We hebben haar laten zien welke kant we op wilden met de cast. Ze is dus wel betrokken geweest maar als regisseur heb ik wel de artistieke vrijheid gehad. Zij voelde zich in ieder geval niet buitengesloten.



BiosAgenda: Het verhaal van Lucia de B is bekend. Hoe ga je om met het feit dat mensen weten hoe de film gaat aflopen?

Paula: Ik kom veel mensen tegen die eigenlijk niet weten dat een rechter heeft uitgesproken dat er helemaal geen misdrijven hebben plaatsgevonden. Ik dacht dat iedereen wist hoe de vork in de steel zat maar als je een beetje steekproeven doet blijkt dat mensen het vaag weten.

Lucia de B. draait vanaf 3 april in de bioscoop