In gesprek met Angelina Jolie

Angelina Jolie behoeft als actrice in ieder geval weinig introductie, maar de 36-jarige mag nu ook scenarioschrijver en regisseur op haar cv bijschrijven. Haar oorlogsfilm In the Land of Blood and Honey is als debuut niet mals: BiosAgenda.nl sprak Jolie uitgebreid over haar film en over haar eerste keer achter de camera.

7-2-2012 Door: Bioscoopagenda

Angelina Jolie aan het werk op de set (c) Ken Regan 2011/E1 Entertainment

Pim Wijers (PW): Hoe is het allemaal begonnen?

Angelina Jolie (AJ): Ik ben de laatste tien jaar veel naar conflictgebieden geweest. Dat was ontroerend, maar vooral frustrerend. Frustrerend wegens het gebrek aan interventie en het aanhoudende geweld tegen vrouwen. Na al die jaren ben ik dat van me af gaan schrijven, maar niet met het idee om er een film over te maken, ik had helemaal niets in de planning. In mijn gedachte probeerde ik om me in te beelden hoe mensen zoals ikzelf of zoals Brad in een soortgelijke situatie terecht konden komen. Dat we net zoals zoveel mensen in de Balkanoorlog lijnrecht tegenover elkaar zouden komen te staan.

PW: Dus je verzon een verhaal met jezelf en je familie in de hoofdrollen?

AJ: Inderdaad. Als schrijver moet je jezelf überhaupt als elke personage kunnen voorstellen, want je schrijft elke rol. Ik ben de moeder, het kind, de vrouw. Maar ik schrijf ook vanuit een mannelijk perspectief, zoals dat van soldaten. Ik heb geprobeerd om te snappen hoe de Balkanoorlog tot een punt kwam waar buren elkaar het leven zuur maakten. Ik heb voor deze oorlog gekozen omdat ik er maar zo weinig van meekreeg toen het plaatsvond. Ik was zeventien. Dit was het meest bloederige conflict in Europa na de Tweede Wereldoorlog, dus waarom is me er zo weinig over verteld?

PW: Je film is enorm heftig, was het moeilijk om over die verschrikkingen te schrijven?

AJ: De film is inderdaad gewelddadig, maar nog lang niet zo gewelddadig als een echte oorlog. We hebben veel heftige scènes geschrapt omdat het ondraaglijk bleek om naar te kijken, maar het was allemaal realistisch. Als je een film over dit onderwerp maakt dan mag het niet gemakkelijk zijn om naar te kijken, het mag niet comfortabel zijn, want dat was het in het echt ook niet. Ik zal nooit begrijpen waarom we dit elkaar aandoen, ik denk niet dat rationele mensen dat ooit zullen snappen. Maar ik heb wel sympathie gekregen voor mensen aan alle zijden, want iedereen werd erdoor geraakt. Ik heb daarom ook geprobeerd om menselijkheid aan alle kanten van het conflict te tonen.

'Het is te gemakkelijk om een conflict in alle simpelheid te tonen'

PW: Beschouw je de meest verschrikkelijke oorlogscrimineel nog wel als mens?

AJ: Dat wel ja, ik heb geprobeerd om alle personages diepgang te geven. Het is namelijk te gemakkelijk om een conflict gewoon in alle simpelheid te tonen. Mensen kunnen de helden dan weliswaar beter van de schurken onderscheiden, maar het is nooit zo ongenuanceerd.

PW: Is dat de reden dat de rode draad van je film een liefdesverhaal is tussen twee mensen aan beide zijden van het conflict?

AJ: Bijna iedereen is wel eens verliefd geweest, dus zo’n verhaal is universeel. Buiten dat waren relaties zoals die tussen de hoofdrolspelers erg gebruikelijk voor de oorlog. Volgens mij was achttien procent van de huwelijken in Sarajevo een mix tussen twee afkomsten. De meeste acteurs uit de film hebben gemixte ouders, zoals een Bosnische Serviër als vader en een Bosnische Moslim als moeder. Het is spreekt dus een breed publiek aan, maar tegelijkertijd is het verhaal ook representatief.

PW: Hoe was het om aan de andere kant van de camera te staan?
AJ: Ik heb ervan genoten. Het was heerlijk dat Zana Marjanovic als hoofdrolspeelster in de spotlight stond en dat ik op de achtergrond kon blijven. Het was sowieso een aparte ervaring, ook omdat ik het script zelf heb geschreven en al helemaal omdat er geacteerd werd in een taal die ik zelf niet sprak. Maar het regisseren was fantastisch, want als actrice ben je vooral met je personage bezig, je zit in je eigen werkelijkheid. Als regisseur ben je bent onderdeel van het hele proces.

PW: Was het op de set een ratjetoe van nationaliteiten en talen?

AJ: We hadden inderdaad zoveel verschillende talen op de set: we hadden een Australische cameraman, maar het grootste deel van de crew was Hongaars, net als veel extra’s. De acteurs kwamen allemaal uit voormalig Joegoslavië. Het was moeilijk om iedereen bij elkaar te houden, maar dat maakte het project interessanter. Alleen al de juiste balans vinden in het verhaal was moeilijk. We hadden veel meetings met de acteurs om ervoor te zorgen dat elke zijde goed werd belicht, hun geschiedenis moest juist verteld worden. Het was moeilijk om bepaalde scènes met ze op te nemen, want soms herleefden ze bepaalde situaties uit de oorlog. Het was voor veel acteurs daarom ook een extreem persoonlijk project. De actrice die de zus van de hoofdpersoon speelt zag haar buurman sterven. Ze putte uit die ervaring. Ik regisseerde haar niet, zij vertelde mij hoe ik haar moet regisseren.

'Ik heb nog nooit zo’n gedisciplineerde groep acteurs gezien als op deze set'

PW: Je hebt de film zowel in het Engels als in het Slavisch geschoten. Was het voor de acteurs niet moeilijk dat ze zulke heftige scènes twee keer moesten meemaken?

AJ: Het was zeker zwaar, maar ik heb nog nooit zo’n gedisciplineerde groep acteurs gezien als op deze set. Ze willen een dialoog mogelijk maken, ze willen dat hun kinderen ooit zoiets mee hoeven te maken. We hebben natuurlijk uitgebreid gesproken over de talen waarin we zouden filmen, maar iedereen begreep dat we een zo groot mogelijk publiek moeten aanspreken. We hadden weinig tijd en weinig geld, dus de acteurs moesten eigenlijk de hele tijd op de top van hun kunnen spelen. En dat lukte ze ook, ik heb verschrikkelijk veel ontzag voor ze. Ik weet niet of ik dat niveau zelf had aangekund als ik zelf in deze film had gespeeld.

PW: Hoe regisseerde je de acteurs als ze in hun eigen taal acteerden? (de film is zowel in het Engels als in de lokale talen opgenomen [red]

AJ: Omdat ik hun dialogen niet letterlijk verstond ben ik veel meer op de emoties en expressies gaan letten. Op deze manier kon ik veel meer aandacht besteden aan alle nuances in hun spel, maar dat maakte het proces interessanter. Acteurs moesten mij vertellen wat ik moest doen en ik moest acteurs vragen welke take het beste was. Ik vroeg hoofdrolspeler Goran Kostic soms in welke take hij het meest ontroerd werd door het spel van Zana. Als zijn antwoord overeen kwam met mijn gevoel, dan wist ik dat het goed zat.

'Elke taal heeft een eigen karakter'

PW: Het klinkt bijna alsof elke regisseur moet filmen in een vreemde taal, want dan zijn de emoties veel oprechter!

AJ: Dat kun je wel zeggen ja, ik kan het zeker aanbevelen. Als we een scène opnamen in de oorspronkelijke taal, dan lukte het de acteurs daarna ook veel beter om de scène in het Engels te spelen. En elke taal heeft een eigen karakter, jouw taal is bijvoorbeeld heel anders dan de mijne. Dat uit zich weer in allerlei nuanceverschillen op de set.

PW: Kun je stellen dat beide versies verschillende films zijn?

AJ: Mensen gedragen zich anders als ze een andere taal spreken. Een voorbeeld: in de Engelse versie roept Zana vrij hard “I love you!”. Toen we die scène opnieuw opnamen in de oorspronkelijke taal zei ze het juist veel zachter. Ze legde me uit dat ze begreep dat we in Amerika veel expressiever zijn, maar in haar eigen land is men niet zo open. En zo was er elke dag wel een taalverschil dat zich in het acteerwerk openbaarde. In de originele versie zijn de vrouwen sterker, dat is ook cultureel bepaald. Een Amerikaanse vrouw zou als te agressief of assertief beschouw worden, maar in voormalig Joegoslavië worden alle vrouwen geacht sterk te zijn. Amerikaanse filmvrouwen zijn vaak óf agressief, of juist erg passief en lief. In Amerika krijgen we daarom sneller sympathie voor vrouwelijke personages die fragiel zijn. Op de Balkan kunnen dat soort vrouwen op minder sympathie rekenen.

PW: En vertel eens over de hoofdpersonen in de film? Over Goran en Zana?

AJ: Het zijn fantastische acteurs en fijn om mee samen te werken. Toen ik Zana voor het eerst zag acteren leunde ik onbewust naar voren, ze zoog me het scherm in. Ik wist gelijk dat zij de vrouwelijke hoofdpersoon zou worden. Ze is verschrikkelijk mooi en bedachtzaam. Ik wilde een echte vrouw voor deze rol, geen meisje. Zana heeft een krachtige en volwassen uitstraling. Voor Goran gold hetzelfde, maar toch anders. Het was belangrijk dat zijn personage gespeeld zou worden door iemand die de situatie zou begrijpen en bovendien moest hij daadwerkelijk een Bosnische Serviër zijn.

'Regisseren kost zoveel meer tijd dan acteren, het is veel dan een paar maanden van je leven'

PW: Zou je opnieuw willen regisseren?

AJ: Als ik een onderwerp zou vinden dat me interesseerde, dan absoluut.

PW: Zou je opnieuw een gevoelig onderwerp behandelen, of zou je ook een luchtige actiefilm kunnen maken?

AJ: De materie mag in ieder geval niet te lichtvoetig zijn. Een onderdeel van het regisseren dat me aansprak was dat ik zoveel opstak over deze geschiedenis, over de taal en de cultuur. Dat maakte het elke dag weer interessant. Het hoeft niet per se een oorlogsfilm of een humanitaire film te zijn, maar het moet wel iets zijn waar ik wat van kan leren. Regisseren kost zoveel meer tijd dan acteren, het is veel dan een paar maanden van je leven. Zo’n toewijding moet voor mij iets opleveren.

Pim Wijers