In gesprek met Hoyte van Hoytema

Cinematograaf van Tinker, Tailor, Soldier, Spy

Nadat hij afstudeerde aan de Poolse filmschool maakte Hoyte Van Hoytema naam voor zichzelf in Zweden, maar ondanks dat voelt deze cinematograaf zich op en top Nederlander. Biosagenda sprak met hem over filmmaken, Tinker Tailor Soldier Spy en Tomas Alfredson.

11-12-2011 Door: Pim Wijers

(c) Johan Bergmark

Van Hoytema schoot de Zweedse horrorfilm Let the right one in voor regisseur Tomas Alfredson en daarna toog hij naar Amerika om The Fighter te filmen, met Christian Bale en Mark Wahlberg in de hoofdrollen. Onlangs stond hij voor een tweede maal op de set met Alfredson, met wie hij inmiddels goed bevriend is geraakt. Ze maakten de bijzondere Britse spionagethriller Tinker, Tailor, Soldier, Spy, over een lek in de geheime dienst van het Verenigd Koninkrijk.

Pim Wijers (PW): Wanneer wist je dat je cinematograaf wilde worden?

Hoyte van Hoytema (HvH): Dat wist ik best vroeg. Ik heb vroeger een paar keer geprobeerd om op de Nederlandse Filmacademie te komen. Toen ik daar werd afgewezen ging ik naar de Poolse filmschool, aangezien dat instituut hoog stond aangeschreven. Na het eerste lesjaar moest ik kiezen wat ik daar wilde studeren: cinematografie of regie. Cinematografie paste het best bij me, ik was toen ook al bezig was met fotografie op de set.

PW: Na je opleiding kwam je niet meer terug in Nederland, in plaats daarvan belandde je in Zweden. Hoe kwam je daar terecht?

HvH: Mijn eerste contact met Zweden verliep via mijn beste vriend die ik op de filmschool had. Hij filmde op een gegeven moment voor een Zweedse televisieserie en vroeg of ik wilde meewerken. Via dat project heb ik weer nieuwe mensen ontmoet die later in Noorwegen een film maakten. Van het één kwam het ander: een nieuwe film in Noorwegen met een Zweedse producent, een tv-serie in Zweden en daarna gelijk weer een Zweedse film. Het was logisch om daar te gaan wonen.

'Ik mag niet klagen qua werk'

PW: Het balletje was gaan rollen. Hoe hard rolt het op dit moment?

HvH: Ik mag niet klagen qua werk in ieder geval, maar ik werk tegenwoordig met een agent, dus zoveel telefoontjes met filmaanbiedingen krijg ik niet meer. Zij filteren alle projecten voor mij, dus ik wordt niet meer bedolven onder de scripts.

PW: Ben je kritischer geworden nu je kunt kiezen na je successen?

HvH: Bij mijn eerste films was ik al blij dat ik werd gevraagd voor de cinematografie. Het waren misschien geen perfecte projecten, maar het waren kansen die ik wilde aangrijpen. Nu ik kan kiezen blijft het wel lastig, want je bent zo goed als de projecten die je doet. Daarom ben ik wel kritischer ja. Als ik denk dat een project niet bij mij past dan laat ik het schieten. Op dit moment heb ik die luxe.

PW: Hoe ben je op de set van regisseur Tomas Alfredson gekomen?

HvH: Tomas was al sinds jaren een gerespecteerd regisseur in Zweden. Hij wilde wat nieuws proberen voor zijn horrorfilm Let the Right One In. Mijn werk sprak hem aan, dat was een hele eer. Verder moet je bij filmprojecten een cameraman zoeken die erbij past. Ik denk daarom dat het niet eens om mijn beelden per se ging, maar ook over de chemie tussen filmmaker en cinematograaf. Je trekt natuurlijk zo lang met elkaar op; je bent intensief met elkaar bezig. Het klikte tussen Tomas en mij. Na het succes van Let the Right One In was het logisch om onze samenwerking voort te zetten.

PW: Er waren dus geen andere gegadigden voor de cinematografie van Tinker Tailor Soldier Spy?

HvH: Volgens mij heeft Tomas niet eens iemand anders overwogen. Nadat hij met de producenten in zee ging liet hij ze meteen weten dat hij weer met mij wilde werken. En iedereen wilde het Tomas zo goed mogelijk naar zijn zin maken, dus er is nooit sprake geweest van een andere cinematograaf.

'Tinker Tailor Soldier Spy heeft een echt droomscenario'

PW: Heb je er zelf over moeten nadenken toen hij je vroeg?

HvH: Nee, helemaal niet. Het was voor mij eigenlijk een droom dat we onze samenwerking voort konden zetten op een internationaal platform. En Tinker Tailor Soldier Spy heeft een echt droomscenario.

PW: Wat vond je van het script toen je het voor het eerst las?

HvH: Het is een moeilijks script, de film is absoluut niet gemaakt voor iemand met weinig geduld. Je moet bij de les blijven om de schoonheid ervan in te zien. Ik zeg overigens niet dat Tinker Tailor Soldier Spy niet commercieel is, ik denk juist dat er een groot publiek is dat meer uitdaging wil in de bioscoop. Veel mensen zijn moe dat alles uitgekauwd en gesimplificeerd wordt. Dit was een grote uitdaging. De film biedt een nieuw perspectief op MI6, de Britse geheime dienst, en dat vond ik er mooi aan. We moesten daar een aparte sfeer voor vinden en daar dan aparte beelden voor bedenken.

PW: Hoe zag je Tinker Tailor voor je toen je het script las?

HvH: Ik vond dat de wereld van MI6 donker en claustrofobisch moest zijn. Ik wilde de glamour er vanaf poetsen.

'Het is het resultaat van een lang proces'

PW: Hoe pak je zoiets aan? Zie je de shots al voor je als je een script leest?

HvH: Nee, dat is vooral een lang proces. Tomas werkt een poos aan het script, de productiedesigner komt er vervolgens bij en dan werk je een hele tijd nauw samen. In de preproductie buigen we ons over hetzelfde referentiemateriaal, zoals fotoboeken en kunst, zodat we een kader kunnen vormen. We kijken naar honderden plaatjes en lezen in honderden boeken. Zo kom je gezamenlijk en heel langzaam tot de juiste beelden. Het is het resultaat van een lang proces.

PW: De film speelt zich af in de jaren zeventig, hoe wilde je de sfeer van dat decennium vangen?

HvH: Het is moeilijk om een goed antwoord op die vraag te geven, omdat het zo’n langzaam proces is. Er zijn geen short cuts om bij het eindresultaat te komen. Het moet niet klinken alsof mijn werk heel ingewikkeld is, maar het duurt gewoon een paar maanden voor de film af is en in die tijd besteden we heel veel zorg aan het uiterlijk.

PW: Dan over de cast, die is namelijk niet mals: Gary Oldman, John Hurt, Colin Firth, Mark Strong, Ciarán Hinds, Tom Hardy... Is het spannend om met zo’n Britse topcast te werken?

HvH: Het zijn allemaal goede acteurs, dat staat voorop. Het zijn sterren, dat zijn ze niet voor niets, maar Britten zijn anders dan Amerikaanse sterren. Ze zijn enorm professioneel; het was een plezier om met zulke gedreven mensen te werken. Ze weten goed wat er achter de camera gebeurt en ze weten precies wat er nodig is om een goed shot te krijgen. Zodra je de camera aanzet leveren ze goud.

PW: Maar is het niet spannend om een John Hurt of Gary Oldman voor je camera te krijgen?

HvH: Het is natuurlijk altijd wel spannend, maar vooral omdat je niet weet wat je kunt verwachten. Stel je voor dat je geen klik hebt met een acteur, dan kan het vervelend worden. Maar uiteindelijk is iedereen zich er zo van bewust dat je bijna twee maanden met elkaar moet optrekken. Iedereen wil hetzelfde: een mooie film maken. In Amerika hebben sommige acteurs nog wel eens kapsones, maar dat heb ik hier absoluut niet ervaren.

PW: Zijn er cinematografen die voor jou als voorbeelden dienen?

HvH: Eén van mijn grootste helden is "Robbie Müller", de Nederlandse cameraman die veel films voor Wim Wenders heeft geschoten. Ik heb altijd veel respect voor hem gehad. Hij heeft een onprestigieuze relatie tot beeldspraak. Zijn beelden leven; hij houdt veel contact met wat er in het beeld gebeurt.

PW: Wil je dat terug laten komen in je eigen werk?

HvH: Laat ik het zo zeggen: als er iemand tegen me zegt dat er een beetje Robbie Müller in mijn werk zit dan ben ik heel blij.

'Elke film moet een bepaalde uitdaging hebben'

PW: Tot zover hebben je films een rauw realistische context en sfeer, maar zou je bijvoorbeeld ook een spectaculaire sciencefictionfilm willen schieten in Hollywood?

HvH: Ik sluit niets uit, maar elke film moet een bepaalde uitdaging hebben. Je moet een script kunnen lezen dat je aanspreekt, je moet er beelden bij kunnen bedenken. Ik zou absoluut geen sci-fi willen draaien simpelweg voor het geld of voor de prestige. Na Let The Right One In hebben Tomas en ik veel aangeboden gekregen, maar het is belangrijk dat je dingen doet en waar je jezelf aan kunt geven. Ik draai niet alleen maar mooie plaatjes, ik wil mijn ziel blootleggen in hetgeen ik doe.

PW: Is je ziel bloot gelegd in Tinker Tailor Soldier Spy?

HvH: Op bepaalde manieren wel. Ik heb twee maanden lang met veel plezier gewerkt aan die film, samen met een hele goede vriend. Er zit veel van mijzelf in, mijn eigen cynisme, maar ook humor en noem maar op. De beelden zijn heel erg eigen, ze passen goed bij me.

Tinker, Tailor, Soldier, Spy is vanaf 15 december te zien in de bioscoop.