Kom, we gaan even een testje doen. Pak een pen en schrijf de
tien mannelijke acteurs op die het eerst bij je opkomen. Er zijn geen goede
of foute antwoorden, alles mag. Klaar? Goed, schrijf dan nu met dezelfde (of
als je wilt een andere) pen jouw vijf favoriete mannelijke acteurs op. Het
mogen mensen zijn uit jouw vorige rijtje, maar als het deels of alleen maar
anderen zijn is het ook niet erg.
Nu wordt het serieus. Staat in jouw eerste rijtje de naam Robert Duvall?
Waarschijnlijk niet. En in jouw tweede rijtje? Alweer: waarschijnlijk niet.
Bestaat de man wel, of verzin ik hem hier om eens gek te doen? Nu, hij
bestaat. En door collega's en critici wordt hij gezien als n van de beste
acteurs van de laatste twintig jaar, zo niet de beste. Dat blijkt ook wel
uit zijn prijzenkast die uitpuilt van de awards. Een kersverse
Oscarnominatie voor beste mannelijke bijrol in A Civil Action. Een
Oscarnominatie voor beste mannelijke hoofdrol in The Apostle (1997). Een
Oscar voor beste mannelijke hoofdrol in Tender Mercies (1983).
Oscarnominaties voor bijrollen in The Great Santini (1979), Apocalypse Now
(1979) en The Godfather (1972).
We weten allemaal dat de Oscar-verkiezing een grootste gemene deler is van
vriendjespolitiek, commercie en politieke correctheid. Veel indrukwekkender
vind ik daarom zijn Golden Globes (beste mannelijke acteur in Stalin (1992),
in de miniserie Lonesome Dove (1989), in Tender Mercies (1983) en beste
mannelijke bijrol in Apocalypse Now (1979). Hoe onafhankelijker de prijs,
des te meer succes voor Duvall: bij de Independent Spirit Awards won hij de
prijs voor beste regisseur en mannelijke acteur (The Apostle) en werd hij
met deze film ook genomineerd voor het beste scenario.
Aangenomen dat ik gelijk heb en er weinig van jullie lijstjes gesierd worden
door de naam Robert Duvall, hoe komt dat dan? Twee redenen: in de eerste
plaats is hij een dagje ouder (67) dus je moet even buiten je eigen
referentiegroep kijken om op zijn naam te komen. Ten tweede speelt hij in
veel films die commercieel niet tot de top doordringen (Deep Impact,
Apocalypse Now en The Godfather zijn uitzonderingen op de regel).
Ik had deze les zeker voor me gehouden als ik niet bij wijze van eerste
reservering voor iffr The Apostle had gekozen. Alles mag ik mislopen maar
deze niet, had ik bedacht. En zeker op de laatste dag, waar ook de grootste
puin nog uitverkocht is! Later bleek dat ik het publiek overschat had: het
immens grote Path 1 was goed gevuld, maar niet uitverkocht (nog 150
plaatsen van de 750 over). Dat bleek ook uit de publieksenquete: The Apostle
haalde een miezerige drie-en-dertigste plaats met een gemiddelde score van
net boven de vier.
En dan hebben we het hier verdomme over de film van het jaar! Over een film
die in plaats van n Oscarnominatie vier volwaardige Oscars verdiend had:
beste film, beste regisseur (Duvall), beste mannelijke hoofdrol (Duvall) en
beste originele scenario (Duvall). En ik kan jullie ook precies vertellen,
waarom het anders gelopen is. Omdat The Apostle niet door een grote studio
is gemaakt, maar door Duvall uit eigen zak is gefinancierd. Hij kon geen
productiemaatschappij charteren (film is "te moeilijk" en misschien ook wel
"te controversieel"). Kortom, Duvall heeft te weinig vrienden in het circuit
waar het geld zit. Bah!
Het verhaal. Robert is als jongetje van acht onder de indruk van een zwarte
predikant die op de bekende wijze uit zijn dak gaat en schreeuwend en
zingend de hele kerk in extase brengt. Meer dan zestig jaar later is Duvall
- of Eulis "Sonny" Dewey, zoals hij in de film heet - zelf een Pentecoastal
prediker (mijn woordenboek vertaalt dit als predikant van de
Pinkstergemeente; ik ben theologisch te weinig geschoold om hier iets
verstandigs over te zeggen). Hoe dan ook, tijdens zijn kerkdiensten in Texas
zingt en brult hij alsof het niet op kan. Tegelijk is hij een rokkenjager en
een ijdeltuit. Zijn veel jongere vrouw (Farrah Fawcett) heeft meer dan
genoeg van een huwelijk dat voornamelijk uit bidden bestaat en legt het aan
met een jeugdiger predikant. Ook laat ze hem door obscure manoeuvres uit
zijn eigen kerk zetten. Sonny slaat tijdens een honkbalwedstrijd van zijn
zoontjes zijn rivaal met een honkbalknuppel de hersens in, stapt in zijn
auto en rijdt een nieuw leven tegemoet.
Via via komt Sonny - die zichzelf tot The Apostle E.F. herdoopt heeft - in
een dorpje in Louisiana terecht, waar de predikant al een tijdje met
pensioen is en de kerk op instorten staat. Samen met zijn collega kalefatert
hij de zaak weer op. Ook doen ze aan actieve klantenwerving. De kerkgangers
worden met een wrak busje naar de kerk gereden, en Sonny windt de lokale DJ
om zijn vinger, zodat hij verzekerd is van de nodige media coverage. Met de
kerk gaat het beter en beter. Totdat, zoals dat zo mooi heet, zijn verleden
hem inhaalt.
Ik hoop tegen beter weten in dat de film alsnog wordt uitgebracht, en anders
dat we in ieder geval de video kunnen kopen. Duvall (die in Tender Mercies
ook al als C&W-zanger en -componist schitterde), is briljant als voorganger.
Hij bespeelt zijn publiek als een bezetene die alle trucjes van de
christelijke performance kent als zijn broekzak, en wiens geroutineerde
voordracht elke keer weer spontaan en volledig gemproviseerd overkomt. Een
paar scnes zijn zo geniaal dat ik me moet inhouden om ze niet hier prijs te
geven. Alleen al het zien van deze film maakte dat ik ogenblikkelijk alle
festivalmissers van de afgelopen dagen door de vingers zag en dacht: als
film zo mooi en indrukwekkend kan zijn, is er nog hoop, brother. Hallelujah! | 
