Recensie Lucky

Waardig afscheid van Harry Dean Stanton

Het gegroefde gelaat van Harry Dean Stanton vertelt een geheel eigen verhaal in 'Lucky'. In één van zijn allerlaatste optredens speelt Stanton de rol van zijn leven.

7-3-2018 Door: Paul van de Geijn

Harry Dean Stantons gegroefde gezicht vertelt meer dan honderd films.

Lucky gaat over een oude cowboy die in het reine probeert te komen met zijn eigen dood. Heel toepasselijk, want de 91-jarige hoofdrolspeler, karakteracteur Harry Dean Stanton, stierf voordat hij het eindproduct kon bekijken. In een interview met filmwebsite Collider.com laat debuterend regisseur John Carroll Lynch weten dat Stanton dit waarschijnlijk helemaal niet erg zou hebben gevonden. Die beschouwde zichzelf, filosofisch gezien, als 'niets', of in ieder geval als niet belangrijk.

Dat is nou precies hoe hoofdpersoon Lucky in het leven staat. Hij is een 90-jarige, bedachtzame oorlogsveteraan, die elke dag dezelfde routine volgt. Hij staat op, doet wat yoga-oefeningen, gaat naar de plaatselijke diner waar hij – heel filosofisch – 'you're nothing' tegen de uitbater zegt, die dit ook terugzegt. Vervolgens probeert hij een sigaret op te steken totdat de eigenaar hem erop wijst dat er niet gerookt mag worden. Op weg naar de winkel waar hij sigaretten koopt roept hij 'cunts' tegen iets of iemand en dan gaat hij thuis in zijn witte oudenmannenondergoed spelletjesshows kijken. 's Avonds drinkt hij een sapje in de bar en spreekt hij zijn dorpsgenoten, waaronder de luid sprekende Howard (gespeeld door de extravagante regisseur David Lynch), die rouwt omdat zijn 100-jarige schildpad, genaamd President Roosevelt, van huis is weggelopen.

Lucky's rust wordt echter bruut verstoord als de dokter hem na een onverklaarbare val vertelt dat hij kerngezond is, maar dat zijn lichaam het op een gegeven moment simpelweg van ouderdom zal begeven. Waar een ander misschien blij zou zijn om dit te horen, komt de boodschap bij Lucky hard aan. Hij gaat ineens nadenken over zijn sterfelijkheid en het accepteren daarvan. En dat is niet zo fijn als je een atheïst bent.

Pratende hoofden
Regisseur John Carroll Lynch (bekend als acteur in Fargo, geen familie van David Lynch) wilde met zijn regiedebuut geen 'verzameling pratende hoofden' maken, maar een echte film. Dat is hem gelukt. Er gebeurt niet veel opzienbarends: immers volgen we een graatmagere 90-jarige man tijdens zijn dagelijkse bezigheden. Maar dankzij de felbeschenen, weidse woestijnlandschappen van Arizona en de minstens zo geërodeerde gelaatstrekken van Harry Dean Stanton is er genoeg te zien.

Bovendien houdt Lynch spanning in het verhaal door sommige zaken juist niet te laten zien. Met wie belt Stanton telkens als hij in zijn spierwitte ondergoed op de bank zit? Tegen wie of wat roept hij tijdens zijn dagelijkse rondje 'cunts'? Wat is het rode licht waar dorpsgenoot Paulie als in een trance naartoe loopt? En is de schildpad die we meteen in het begin van de film zien de weggelopen schildpad van David Lynchs personage?

Nors
De film is vooral geslaagd door het acteerwerk van Stanton. Je gelooft hem als Lucky, en dat komt waarschijnlijk omdat het personage zoveel op hem lijkt. Net als Lucky houdt Stanton van mariachimuziek, gelooft hij in de nietigheid van de mens en was hij kok bij de marine tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij speelt in Lucky de ultieme Harry Dean Stanton-rol met precies de ietwat verontwaardigde, norse, maar humoristische gezichtsuitdrukking die hij in bijna al zijn rollen had, zoals in zijn doorbraakrol in Paris, Texas. Omdat het personage zoveel gelijkenissen met de echte Stanton heeft, lijkt het net of je heel dichtbij de acteur komt. En dat maakt Lucky tot een mooi afscheid.

In de trailer zijn alle grappige oneliners achter elkaar geplakt. Gelukkig hangt Lucky niet van dit soort bijdehante opmerkingen aan elkaar. Deze film zou al snel een beetje flauw kunnen zijn, en bij mindere acteurs zou Lucky in een krasse-oude-baas-karikatuur kunnen veranderen: een opa die nog goed bij de pinken is en droogkomische uitspraken doet. Lucky is een echt mens, die een ontwikkeling doormaakt. Hij is als negentiger nog steeds op zoek naar zichzelf.

Kortste eind
Lucky heeft een rustig, bijna hypnotisch tempo en is over het algemeen rechtoe, rechtaan. Het is een 'kleine' film over de grote levensvragen, zoals 'wat is de zin van het leven?'. De personages worstelen allemaal op hun eigen manier en hebben er allemaal wat over te zeggen. Dat is vaak niet origineel en gaat ook niet heel diep, maar het gaat in de film vooral om de personages zelf en hoe ze zich door het leven slaan.

En de titel, tja. Die zal deels sarcastisch zijn. Als je zo oud wordt als Lucky heb je geluk, maar dat wil niet zeggen dat je ook echt gelukkig bent. Om maar eens een cliché te gebruiken: geluk moet je zelf maken. En uiteindelijk trekken we allemaal aan het kortste eind.