Waardering 4/5

Moonlight recensie

'Teder en poëtisch'

“Who is you?”, vraagt iemand Chiron. Het is de centrale vraag van Moonlight, Barry Jenkins’ tedere en poëtische film over identiteit.

25-1-2017 Door: Elise van Dam

Chiron wordt vaker niet dan wel met zijn eigen naam aangesproken. De film is opgedeeld in drie hoofdstukken die zich elk afspelen tijdens een cruciale fase van zijn leven, van de vorming van zijn identiteit. In elk deel wordt hij gespeeld door een andere acteur (respectievelijk Alex R. Hibbert, Ashton Sanders en Trevante Rhodes). Wanneer we hem voor het eerst zien wordt hij achterna gezeten door een groepje pestkoppen en verstopt zich in een drugspand, waar hij uit wordt gehaald door drugsdealer Juan (Mahershala Ali) die zich samen met zijn vriendin Teresa (Janelle Monáe) over hem ontfermt.

Zonder het expliciet te maken draagt Moonlight een eeuwenlange geschiedenis in zich mee die tot de dag van vandaag voor Afro-Amerikanen de vorming van hun identiteit beïnvloedt. Want die vorming is geworteld in een collectief trauma en de notie van Anders-zijn. En vanuit die minderheidspositie is de vrijheid om een eigen identiteit te vormen beperkt. Maar vooral toont Jenkins een persoonlijke zoektocht naar identiteit en hoe die botst met gendernormen en daarin overstijgt de film ook weer elke demografische begrenzing.

Moonlight (c) Splendid

De film herinnerde me dan ook aan Kelly Reichardt’s Certain Women, in de euforie die ik voelde dat er eindelijk een film was die niet zozeer ging over vrouwen, maar van vrouwen was. En de teleurstelling over hoe zeldzaam dat nog steeds is. Maar vooral ook in hoe die film toont dat wanneer vrouwen primair worden gedefinieerd door hun vrouw-zijn, dat problematisch is voor de identiteitsvorming. Louise J. Kaplan beschreef in haar studie Female Perversions hoe dat ertoe leidt dat de vrouw zich vaak conformeert aan “some stereotype of normal femininity”, om dat vervolgens “a perversion” te noemen.

Dat is vergelijkbaar met de situatie van Chiron en zijn ontwikkeling. Wanneer hij vastloopt in zijn identiteitsvorming, conformeert hij zich aan een stereotiepe zwarte identiteit, op welk moment hij ook zijn naam achterlaat en de bijnaam Black aanneemt. Hoezeer die identiteit constructie is, blijkt uit de mate waarin hij de details afkijkt van anderen, voornamelijk Juan. De blitse auto met wielen die meer velg zijn dan band, het kroontje op het dashboard. Het is een uiterlijk, dat hij zich heeft aangemeten zoals hij de gouden plaatjes op zijn tanden vastklikt.

Hoe oppressief en beperkend dat soort opvattingen over masculiniteit is, wordt al duidelijk in het allereerste hoofdstuk. Chirons introverte karakter, zijn onwil en onvermogen om one of the guys te zijn maken dat hij wordt uitgescholden voor fag, waarmee hem al bij voorbaat de mogelijkheid ontnomen wordt om onbevooroordeeld naar zijn gevoelens voor mannen te kijken. Nog voordat die gevoelens überhaupt tastbaar zijn heeft dat scheldwoord zijn haken al gezet; dat er überhaupt een scheldwoord voor is, en dat homoseksualiteit wordt beschouwd als onverenigbaar met mannelijkheid.

Jenkins laat zien dat die stringente opvatting van masculiniteit een vorm van uitsluiting is. Dat het mannen de toegang ontzegt tot de kwetsbaarheid en sensualiteit die ze vaak wel degelijk bezitten. En dat gaat voorbij homoseksualiteit. Want ook in Juan zit een tederheid die hij aan de buitenwereld niet toont. Geholpen door de rond de personages zwierende camera van cinematograaf James Laxton en het sterke gebruik van kleur en belichting, heeft Jenkins een film gemaakt over man-zijn die zacht en intiem en ook erotisch durft te zijn.