Gold recensie

'Graaft niet diep genoeg'

Het is alweer ruim tien jaar geleden dat Stephen Gaghan met Syriana voor het laatst een bioscoopfilm regisseerde. In die film werd geboord naar olie, in zijn nieuwste trekt Matthew McConaughey de Indonesische jungle in op zoek naar goud.

15-3-2017 Door: Elise van Dam

Ergens in Gold houdt iemand Kenny Wells (Matthew McConaughey) een tijdschrift voor met op de cover een foto van Wells en het bijschrift: Fool’s Gold?. Het refereert aan de situatie waar Wells zich op dat moment in bevindt, maar het is ook een verwijzing naar de gelijknamige film waar McConaughey de hoofdrol in had, een van die luie romantische komedies waar hij in speelde voor het tijdperk dat de wereld is gaan kennen als McConaissance.

Het is amper een seconde uit een film van bijna twee uur, maar het is in mijn beleving een tekenend moment. Want Gold is een film die nooit helemaal van zichzelf voelt. Gekaapt door de films waaraan het doet denken en een tegen schmieren aanhangende rol van McConaughey, die hier teveel leunt op maniertjes en zijn fysieke voorkomen (de extra kilo’s, scheve tand, terugtrekkende haarlijn).

Matthew McConaughey in Gold (c) The Searchers, artikel gaat verder onder de foto.

Er zit een fascinerend verhaal in Gold, dat gebaseerd is op de waargebeurde geschiedenis van het kleine Amerikaanse mijnbouwbedrijf BRE-X dat in Indonesië op een goudmijn stuitte dankzij hun geloof in een enkele geoloog. We plunderen de aardbodem voor talloze grondstoffen, maar geen spreekt zo tot de verbeelding als goud. Tegenover de vluchtigheid van papieren geld en digitale transacties voelt goud als een tastbare rijkdom. Alsof goud een waarde heeft die van zichzelf is, in plaats van de waarde die wij eraan gegeven hebben.

Kenny Wells gelooft in goud en Kenny Wells gelooft in Michael Acosta (Edgar Ramírez), de man die hem vertelt waar hij het kan vinden. Ze trekken de jungle van Indonesië in, naar een afgelegen vallei die door Acosta wordt omschreven als de voetafdruk van een reus. Vanaf dat moment lijkt Gold de richting in te slaan van John Hustons meesterlijke klassieker The Treasure of the Sierra Madre. Over mannen die ten prooi vallen aan hun goudkoorts en er langzaam door verteerd worden.

Maar er moet nog zoveel meer verteld worden. De euforie van het bereiken van de top van roem en rijkdom bijvoorbeeld, inclusief een vrij plichtmatige verhaallijn rond Wells en zijn vriendin Kay (Bryce Dallas Howard in alweer een rol die haar talent onvoldoende benut). En de onvermijdelijke val na de hoogmoed. In de scènes die zich afspelen in de kantoren en burelen van de verschillende bedrijven die geïnteresseerd raken in Wells’ onderneming, klinken de echo’s van The Wolf of Wall Street luid en duidelijk. Met dat verschil dat Gold nooit subversief wordt.

Beide films gaan over personen die we op z’n minst moreel dubieus kunnen noemen. Waar Scorsese ons zo overrompelend die wereld introk dat we niet eens doorhadden dat onze schouder daarbij uit de kom was getrokken, daar vlakt Gaghan de scherpe randjes er juist af. In Claire Vaye Watkins’ korte verhaal The diggings wordt het geloof van de goudzoekers ‘a dangerous sickness’ genoemd. ‘It made a man greedy, violent and insane.’ Maar dat gevaarlijke ontbreekt in Gold. Omdat Gaghan, in tegenstelling tot de goudzoekers, helaas nooit diep genoeg graaft.