Free Fire recensie

'Uiterst vermakelijke film'

Een verlaten fabrieksterrein en een hele hoop vuurwapens. Dat zijn de ingrediënten voor Ben Wheatley’s nieuwe film Free Fire. Maar de lont in dat explosieve kruitvat is natuurlijk de mens. Of meer precies gezegd: de man.

26-4-2017 Door: Elise van Dam

Toen ik las dat Ben Wheatley een film ging maken die vrijwel volledig bestond uit een shootout, was ik meteen enthousiast. Het klonk mij in de oren als een logische vervolgstap in het oeuvre van Wheatley, die steeds nadrukkelijker wegstuurt van plot. Toch miste ik precies iets van die radicaliteit waar Wheatley zo vaak zijn publiek mee heeft verdeeld. Of het nu zijn recente Ballard-verfilming High-Rise is of zijn praktisch zonder budget gedraaide hallucinante Engelse Burgeroorlog-film A Field in England.

Ben Wheatley is goed beschouwd een absurdist. Hij toont het menselijk bestaan niet als een narratief, maar als een reeks situaties waar de personages doorheen struikelen zonder er vat op te krijgen en dus ook zonder er iets van te leren. Rationaliteit loopt altijd stuk op de ontwrichtende natuur van driften en angsten en zijn films volgen zelden een conventionele structuur. “Cruelty and randomness just feels more honest to me”, zei de regisseur daar zelf over in een interview met The Guardian.

Still uit Free Fire, tekst loopt door onder de afbeelding.

In een groot deel van Wheatley’s films spelen criminelen een hoofdrol, maar de misdaad wordt nooit geromantiseerd. Of althans niet zoals we dat verwachten. In Free Fire wordt de misdaad gerepresenteerd door een tamelijk pathetische groep mannen die is blijven steken in knellende rollenpatronen en misplaatst eergevoel. “It’s too late, I’ve been insulted”, is de sleutelzin die alle chaos in gang zet. Mannelijkheid is hier een hopeloos fragiel bouwsel dat door het minste of geringste aan het wankelen wordt gebracht. Waarop men als een wilde rond zich heen begint te slaan. Of in dit geval schieten.

Op het moment dat het eerste schot afgevuurd wordt in het pakhuis waar de personages samenzijn voor een wapendeal, komt de film even bijna tot stilstand, om vervolgens los te barsten in een strak gechoreografeerd ballet van ricocherende kogels en oneliners. Tegen The Guardian merkte Wheatley op dat hij beïnvloed is door Tom & Jerry en wie Free Fire ziet is geneigd hem te geloven. Kijk maar naar het inventieve gebruik van de ruimte en de daar aanwezige rekwisieten, de precisie waarmee de chaos geregisseerd is en, uiteraard, het cartooneske maar ook snoeiharde geweld.

Met de uitgesproken jaren ‘70 aankleding refereert Free Fire ook nog aan de hard-boiled misdaadfilms van dat decennium, met als groot verschil dat de criminelen hier in plaats van zwijgzaam en trefzeker voornamelijk praatgraag en ongecoördineerd zijn. Wheatley baseerde zich deels op een FBI-transcript van een echte shootout in Miami, waaruit hij vooral destilleerde dat shootouts vaak een opeenstapeling van missers en misverstanden zijn.

Het levert in de vorm van Free Fire een uiterst vermakelijke film op, gesteund door een sterk script van Amy Jump en haar echtgenoot Wheatley, een op dreef zijnde cast van onder meer Brie Larson, Sharlto Copley en Wheatley-regular Michael Smiley en fantastisch camerawerk van vaste cinematograaf Laurie Rose. Ik denk dat Free Fire weleens Wheatley’s meest onverdeeld goed ontvangen film kan gaan worden. Dat is hem van harte gegund en het klinkt misschien een beetje snobistisch, maar persoonlijk hoop ik stiekem dat zijn volgende weer tot wat meer dispuut leidt.