Recensie Phantom Thread

De verborgen melancholie van de jet-set

In Phantom Thread speelt drievoudig Oscarwinnaar Daniel Day-Lewis zijn allerlaatste rol. Die zou hem zo melancholisch hebben gestemd, dat hij acuut genoeg kreeg van acteren. Alleen daarom al is de nieuwe film van Paul Thomas Anderson de moeite waard.

28-2-2018 Door: Paul van de Geijn

Vicky Krieps en Daniel Day-Lewis hebben een wederzijds afhankelijke relatie.

Phantom Thread is een prachtig vormgegeven, indringend portret van een eigenzinnige modeontwerper in het Londen van de jaren vijftig, genaamd Reynolds Woodcock (Daniel Day-Lewis). Als briljant kunstenaar met klanten van over de hele wereld, is Woodcock erg gesteld op zijn rituelen en eigenaardigheden. Als iets zijn stramien in de war schopt, raakt hij volledig uit zijn doen en loopt zijn creatieve proces in het honderd. Een vrouw heeft hij niet nodig. Hij heeft genoeg aan zijn zus (een streng kijkende Lesley Manville) en zijn overleden moeder, die hij nog altijd aanbidt.

Toch komt er een vrouw in zijn leven. In een eetcafé aan zee valt hij als een blok voor de onhandig met servies stuntelende, schuchtere serveerster Alma (Vicky Krieps). Of beter gezegd valt hij voor haar maten. Hij ziet in haar de ideale paspop, onder andere omdat ze 'geen borsten heeft', zoals hij haar later in de film weinig tactvol uitlegt.

Gebruiksvoorwerp
Reynolds en Alma krijgen een relatie, waarbij ze meer zijn muze dan geliefde is. Ze heeft hem bijna nooit voor zichzelf, want zus en zakenpartner Cyril is er zowat altijd bij - zelfs tijdens romantische etentjes. In het begin accepteert Alma dit, en houdt ze zich aan de beklemmende regels die hij haar oplegt. Ze is namelijk erg onder de indruk van zijn genialiteit en de welgestelde kringen waartoe ze ineens toegang heeft. Maar na verloop van tijd beginnen Woodcocks eigenaardigheden haar op te breken en heeft ze geen zin meer om op zijn liefde te wachten.

Toch is Alma niet alleen maar een hulpeloos gebruiksvoorwerp. Op haar manier heeft ze hem ook in haar macht en zet ze extreme middelen in om hem voor haarzelf te hebben. Het bizarre is, dat Reynolds Woodcock dit laat gebeuren - hij vindt het fijn. “Ik heb je het liefst dat je plat op je rug ligt, teder, hulpeloos”, vertrouwt ze hem toe. “Met alleen mij om je te verzorgen.”

Grinniken
Phantom Thread gaat vooral over de strijd tussen Reynolds en Alma. Dit is een fascinerende strijd, omdat de complexe persoonlijkheden niet in één kijkbeurt zijn te doorgronden. In de eerste plaats is dat te danken aan het subtiele acteerwerk van Daniel Day-Lewis - die gedurende de gehele opnames in karakter bleef - en de Luxemburgse Vicky Krieps. Ze zeggen bijna meer met wat ze niet zeggen, dan wat ze wel uitspreken.

Hun spel zorgt ook voor lucht in het verhaal, want al is Phantom Thread vergeleken met eerdere Anderson-films als Boogie Nights en Magnolia wat aan de zware en trage kant, toch valt er nog genoeg te lachen. Bijvoorbeeld in de scènes waarin Alma en Reynolds elkaar zo sterk op de zenuwen werken dat ze elkaar passief-agressief de loef afsteken, terwijl ze de ander ondertussen onverstoorbaar blijven toeglimlachen. En ja, je mag grinniken om de naam 'Woodcock'. Die is volgens regisseur Paul Thomas Anderson inderdaad schunnig bedoeld.

Koele blik
Het camerawerk brengt de high society van de jaren vijftig en de ingewikkelde relaties tussen de personages prachtig in beeld. Begeleid door hemelse pianomuziek toont Anderson in een van de scènes een statig geklede Alma, gefilmd vanachter de kritisch gebogen schouder van Reynolds, die haar ademloos aanschouwt met de koele, taxerende blik van de briljante professional. Met dit beeld is het duidelijk: hij ziet Alma niet als zijn geliefde, maar als een vehikel voor zijn kunst.

Versterven
De film is soms grappig, maar uiteindelijk blijft de melancholie (die Daniel Day-Lewis zo uit het veld sloeg) bij je hangen. Dat komt omdat er iets heel wezenlijks aan de personages ontbreekt, ondanks alle roem en rijkdom. Misschien is het simpel geluk. Dit gevoel verwoordt Reynolds Woodcock tegen het eind van de film dan ook met dat er 'een atmosfeer van stille versterving' in het huis hangt. De drie hoofdpersonages zijn langzaam dood aan het gaan. Ze komen niet verder. Ze willen iets wat onbereikbaar is.

In Phantom Thread weet Anderson dit menselijk verlangen pijnlijk uit te beelden. Toch is het niet onverdragelijk, want de film is een lust voor de zintuigen. Net als een weelderige haute couture-jurk, gemaakt door een briljante, maar tobbende kunstenaar.