Interview Alex Gibney over Zero Days

'Je moet Zero Days zien als een internationale thriller'

Alex Gibney is een van 's werelds meest succesvolle documentairemakers. In zijn nieuwe film Zero Days vertelt Gibney over de malware Stuxnet die bedoeld was om de kernreactor in Iran te saboteren. BiosAgenda sprak Gibney tijdens het filmfestival in Berlijn over de cyberoorlog, gevaar lopen voor je werk en detective spelen.

28-3-2017 Door: Michelle Iwema

BiosAgenda.nl: Hoe kwam het idee voor deze documentaire tot stand?

Alex Gibney (AG): 'Bij elkaar duurde het meer dan tweeënhalf jaar. De producent met wie ik We Steal Secrets over Wikileaks had gemaakt, benaderde me over dit onderwerp. Ik wist er niet zoveel vanaf. Soms maak je een film omdat je veel over dat onderwerp weet, soms maak je een film omdat je er eigenlijk niet genoeg over weet. Dat laatste was hier het geval.'

BiosAgenda.nl: Wat verraste je aan het onderwerp?

AG: 'Wat het voor- en nadeel is van het maken van een documentaire is, dat je geen controle hebt over hoe het zich gaat ontvouwen. Dingen gebeuren tijdens het filmen en je moet openstaan voor wat je gaandeweg ontdekt. Ik dacht dat Zero Days een technische film zou worden over een computervirus. Ik wist vooraf niet dat het zoveel zou gaan over geheimen en internationale politiek.'

BiosAgenda.nl: In de film zien we hoe de geïnterviewden het eigenlijk niet over Stuxnet willen hebben. Hoe hield je het vol om door te blijven zetten?

AG: 'Toen ik studeerde zag ik een film genaamd Waiting for Fidel. De film ging over iemand die op zoek ging naar Fidel Castro om hem te interviewen. Maar dat interview kregen ze uiteindelijk niet. Toch was de film geweldig. Die ging uiteindelijk over hoe mensen allemaal wachten op een interview, dat niet van de grond komt. Die documentaire leerde mij dat je werkelijk over alles een film kan maken.'

Interview Alex Gibney over Zero Days

BiosAgenda.nl: De film verandert na een half uur van toon en richting. Was dat een afspiegeling van je research?

AG: 'Absoluut, dat kwam deels door de research en de dingen die we gaandeweg te weten kwamen. Maar de film was ook opgezet om te vermaken als een internationale thriller. Dus hoe verder je gaat, hoe meer sprongen er worden gemaakt zoals naar Israël. Maar je weet nog niet hoe al die geïntroduceerde personages met elkaar te maken zullen hebben. En gaandeweg wordt duidelijk hoe de puzzelstukjes passen. Zo zorgde ik dat het publiek geboeid zou blijven.'

BiosAgenda.nl: Als mensen er zo weinig over willen loslaten, hoe pakte je het aan om mensen te vinden voor de interviews?

AG: 'Ik praatte met vrienden en kennissen. Zij kenden dan weer iemand, die me op weg kon helpen. Maar bij deze film was het bijzonder moeilijk omdat zelfs mijn vrienden niet met me wilden praten, uit angst dat ze dan naar de gevangenis zouden gaan. Wat betreft de NSA-interviews namen we de tijd. We kregen gaandeweg steeds meer kleine stukjes informatie en dat konden we delen met die bronnen. Zij vonden het eigenlijk wel interessant, dat wij hier een film over maakten. Hoe langer we bezig waren hoe meer zij zich wilden inzetten om ons te helpen het verhaal dan wel volledig en juist neer te doen zetten. En ze wilden zich daarmee ook losmaken van de gestoorde geheimhouding die er is rond dit onderwerp.'

BiosAgenda.nl: Heb je zelf ooit het gevoel gehad, dat je leven gevaar liep door je werk?

AG: 'Toen ik de documentaire maakte over Lance Armstrong was ik bang dat ik letsel zou oplopen door van een fiets te vallen haha. Maar serieus, ik denk dat als je hieraan begint, je weet dat er risico's aan verbonden zitten. Wat je moet doen, is goed nadenken en voorzichtig zijn. Ik ging bijvoorbeeld alleen naar Afghanistan voor een film. Ik ging met enkel een camera en een tas, en dat was een risico dat ik nam. Maar ik had contacten ter plaatse waar ik op zou kunnen rekenen dus ik woog het risico af en vond dat het waard. Zo bekijk ik elke situatie die op mijn pad komt voor een film.'

BiosAgenda.nl: Ben je wel eens verrast door de vervelende persoonlijke reactie tegen jou door het maken van films over bepaalde onderwerpen?

AG: 'Ik probeer altijd in te denken welke reactie ik kan krijgen. Hierdoor ben ik daarop voorbereid en soms zorgt een heftige tegenreactie er juist voor dat je een nieuw aanknopingspunt vindt voor je film. Maar een keer was ik wel echt verbaasd. Dat was de reactie die ik kreeg van Assange- supporters over We Steal Secrets. Zij konden zich in geen enkele vorm van kritiek op Assange vinden. Ze bekritiseerden de film daarom met zoveel rancune. Ik ben een grote jongen dus ik had dat misschien kunnen voorzien. Maar toch overviel het me. Maar dat bereidde me wel voor op het maken van de documentaire over Scientology. Want de nare reacties die ik kreeg vanuit de Scientology leken erg op wat ik eerder over me heen had gekregen van de Assange-supporters.'

BiosAgenda.nl: Heb je wel eens de behoefte om terug te keren naar een onderwerp van een eerdere film om daar een vervolg op te maken?

AG: 'Ik denk dat ik dat op mijn manier al doe. Onderwerpen leiden me telkens weer naar nieuwe. Ik maakte een film over de katholieke kerk en dat leidde me naar een film over de Scientology kerk. Hetzelfde geldt voor We Steal Secrets en Zero Days.'

BiosAgenda.nl: Je films hebben ontzettend veel succes. Levert dat ook druk op om films te blijven maken, die zo goed worden ontvangen?

AG: 'Misschien is de reden dat ik zoveel films maak, om te zorgen dat ik geen tijd heb om stil te staan bij die druk. Uiteindelijk is er geen perfecte film, maar je hebt wel altijd een volgende om mee aan de slag te kunnen gaan.'

BiosAgenda.nl: Heb je momenteel projecten waar je mee bezig bent?

AG: 'Ik heb een paar dingen op de planning staan. Ik moet ze alleen geheim houden. Niet omdat ik pervers ben of me opstel als de NSA, maar ik merk hoe meer je praat over projecten terwijl je er nog mee bezig bent, hoe moeilijker je het jezelf maakt.'