Waardering 4/5

High-Rise recensie

'Ontregelende verfilming van cultklassieker'

Drie maanden kost de desintegratie van de beschaving in de nieuwe film van Ben Wheatley. De Britse filmmaker verfilmde cultklassieker High-Rise en doet dat op zijn inmiddels bekende ontregelende wijze.

29-6-2016 Door: Elise van Dam

(c) Imagine

Ben Wheatley is een van de interessantste filmmakers van het moment, omdat hij constant op zoek is naar nieuwe vormen, nieuwe wegen om de grenzen van onze conventies rondom cinema op te rekken. Hij vertelt niet zozeer verhalen, maar creëert ervaringen. Dat was zo in het intense, verontrustende Kill List en in het hypnotiserende A Field in England. En High-Rise laat zich het best beschrijven als een koortsdroom die zich na afloop moeilijk laat herinneren en navertellen.

Dat is de kracht en zwakte van het werk van Wheatley, al beschouw ik het zelf voornamelijk als een kracht. Toch wordt zijn werk vrijwel nooit onverdeeld goed ontvangen, wat niet zozeer te maken heeft met de kwaliteit van wat hij aflevert, maar met wat wij verlangen van cinema. Plot vind je in High-Rise niet, diepgravende karakterontwikkelingen ook niet. Wel een visueel imponerende en zeer cinematische ervaring, die slechts één beweging volgt; wat ze in het Engels zo mooi descent into madness noemen.

Wheatley baseerde zich voor zijn nieuwste film op de gelijknamige cultklassieker van J.G. Ballard uit 1975. Praktisch op hetzelfde moment dat Ballard zijn boek schreef, verscheen David Cronenberg’s debuutfilm Shivers. Beide gaan over een flatgebouw dat mensen lokt met het vooruitzicht dat ze nooit meer naar buiten hoeven. Alles is er; supermarkt, dokter, zwembad. Gemak als ultieme luxe. Maar dat gemak de mens dient blijkt hier een gevaarlijke mythe.

Robert Laing (Tom Hiddleston) betrekt een appartement in de wolkenkrabbende flat en ontdekt al snel dat dit gebouw functioneert volgens eigen wetten en regels. Geschreven en ongeschreven. En dat zijn plek in het flatgebouw van cruciaal belang is; hoe hoger het appartement, hoe hoger de status. Laing is het type mens dat zich daar wel raad mee weet en al snel hij wordt uitgenodigd bij architect Anthony Royal (Jeremy Irons) die bovenin in een penthouse woont met een aangrenzende tuin waar zijn vrouw zich een achttiende-eeuwse Lady waant en rondrijdt op een wit paard. Royal is een man wiens idealisme verloren is geraakt ergens in zijn diagrammen en schetsen. Nu lijkt hij enkel nog vermoeid.

Het duurt niet lang voordat niemand het flatgebouw meer uitgaat. Steeds verder sluit men zich af van de buitenwereld, tot aan de baby toe die simpelweg weigert de baarmoeder uit te komen. In Shivers is het een parasiet die de flat verandert in een orgie van seks en geweld. In High-Rise is daar niet eens een parasiet voor nodig. Het valse idee van veiligheid en geborgenheid dat het gebouw verkoopt maakt plaats voor onrust en woede, ingegeven door ongemakken als het uitvallen van elektriciteit en stromend water. Onder aanvoering van opgefokt alfamannetje Wilder (Luke Evans) beginnen de lagere etages zich te roeren. Mondigheid wordt anarchie. Anarchie wordt (zelf)destructie.

De symboliek van High-Rise is weinig subtiel en ook niet spectaculair origineel. Dat beschaving slechts een dun masker is dat zich laat afpellen als de huid van het gezicht is te stropen, en dat wat daaronder verborgen gaat het daglicht slecht verdraagt, is niets nieuws. Maar in een vroege scène in de film ontleedt Laing een menselijk hoofd. Het is een van de meest bruut gewelddadige scènes in de films. Hoe hij de huid wegtrekt, met een hamer en beitel de schedel bewerkt. In deze scène is het degene die onder het masker gluurt die het geweld pleegt.

We kunnen wel eeuwig herhalen dat elk mens iets van het kwade in zich draagt en dat beschaving slechts kunstmatig vernis is, maar maakt dat beschaving dan ook waardeloos? “Why delve?”, zoals Royal zich afvraagt. Daarbij is beschaving – geveinsd of niet – ook een overlevingsmechanisme, zoals Laing in High-Rise bewijst. Hij betrekt weliswaar het appartementencomplex, maar laat zijn verhuisdozen onuitgepakt. Als zijn benedenbuurvrouw op bezoek komt vraagt ze hem wat hij in al die dozen heeft zitten. “Sex and paranoia”, antwoordt hij.